Phát triển công nghiệp văn hóa bền vững từ chuyển đổi xanh ngành Du lịch - Bài cuối: Định hình tương lai du lịch xanh

Đứng trước những khó khăn đang đặt ra cho ngành “công nghiệp không khói”, việc xây dựng một lộ trình chuyển đổi xanh bài bản và lâu dài là điều cần thiết. Đây không chỉ là giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là chìa khóa giúp ngành du lịch phát triển bền vững, có trách nhiệm và hòa nhập với xu hướng toàn cầu.

Theo Viện Nghiên cứu và Phát triển Du lịch, để du lịch thực sự “xanh hóa”, cần triển khai đồng thời hai nhóm giải pháp chính là “giảm nhẹ” và “thích ứng” với biến đổi khí hậu.

Giải pháp “giảm nhẹ” tập trung vào việc giảm phát thải khí nhà kính và giảm tác động tiêu cực tới môi trường. Cụ thể, các cơ sở lưu trú cần thay thế dần các thiết bị làm lạnh sử dụng chất CFC, một trong những tác nhân gây thủng tầng ozone. Đồng thời, cần khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm điện nước và triển khai mô hình quản lý chất thải theo nguyên tắc 3R (Reduce – Reuse – Recycle) có nghĩa là Tiết giảm - Tái sử dụng - Tái chế.

Trong khi đó, nhóm giải pháp “thích ứng” hướng tới việc tăng cường năng lực quản lý, điều hành ngành du lịch trước biến đổi khí hậu. Điều này đòi hỏi các địa phương cần có chính sách bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, kiểm soát chặt chẽ các hoạt động du lịch, để tránh làm ảnh hưởng tới môi trường cảnh quan. 

Người dân địa phương cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để tham gia vào các hoạt động du lịch bền vững, từ việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống đến việc quản lý chất thải và bảo vệ cảnh quan. Du khách cũng cần được khuyến khích trở thành những “du khách có trách nhiệm”, hạn chế rác thải nhựa, tiết kiệm nước, điện và tôn trọng văn hóa địa phương. Mỗi du khách, mỗi người dân nếu hiểu rõ vai trò của mình trong việc bảo vệ môi trường du lịch sẽ góp phần làm thay đổi cục diện.

Mai Châu, tỉnh Hòa Bình (nay là tỉnh Phú Thọ mới) được đánh giá là điểm sáng về du lịch xanh ở miền Bắc Việt Nam với các mô hình du lịch cộng đồng phát triển mạnh. Du khách tới đây được trải nghiệm lưu trú tại nhà sàn truyền thống, tham gia các hoạt động văn hóa như múa sạp, thưởng thức ẩm thực địa phương và khám phá thiên nhiên bằng cách đi bộ, đạp xe qua ruộng lúa, rừng tre. Người dân trực tiếp vận hành homestay, vừa tạo thu nhập ổn định, vừa giảm áp lực lên tài nguyên rừng.

Mô hình này còn thúc đẩy du lịch thân thiện với môi trường nhờ giảm thiểu rác thải nhựa và khuyến khích sử dụng đồ tái chế. Trong dịp Tết Nguyên đán 2025, tỉnh đón hơn 200.000 lượt khách, tăng 25% so với cùng kỳ, với doanh thu đạt 132 tỷ đồng.

Thành công của Mai Châu là minh chứng cho hiệu quả của du lịch xanh do cộng đồng làm chủ, có thể nhân rộng tại các địa phương khác, góp phần phát triển bền vững và giữ gìn bản sắc văn hóa.

Đối với các doanh nghiệp, đại diện Viện Nghiên cứu và Phát triển Du lịch cho rằng, cần sớm ban hành một bộ tiêu chuẩn xanh minh bạch, đồng bộ, không chỉ để làm căn cứ xét duyệt các khoản vay ưu đãi, mà còn là “kim chỉ nam” giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch chuyển đổi rõ ràng, cụ thể. Việc này cũng giúp các cơ quan quản lý dễ dàng đánh giá mức độ “xanh hóa” của từng doanh nghiệp, từ đó có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Hiện nay, một số ngân hàng thương mại đã có những chương trình ưu đãi dành cho các dự án xanh, tuy nhiên, tiêu chí để được hưởng các ưu đãi này vẫn chưa rõ ràng, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận nguồn vốn.

Hiện nay, nhiều địa phương đã mạnh dạn xây dựng các chương trình phát triển du lịch xanh gắn với quảng bá văn hóa, nhằm khai thác hiệu quả giá trị bản địa, bảo vệ môi trường và tạo ra những trải nghiệm đặc sắc, bền vững cho du khách trong và ngoài nước.

Tại TP. Huế, địa phương có nhiều công trình kiến trúc mang giá trị lịch sử, văn hóa của đất nước, nhiều sản phẩm du lịch xanh và thân thiện môi trường đã được triển khai, mang lại trải nghiệm tích cực cho du khách. Các giải pháp như hạn chế đồ nhựa dùng một lần, sử dụng túi giấy, bố trí thùng rác phân loại, và khuyến khích phương tiện xanh như xe đạp điện đang góp phần xây dựng điểm đến bền vững. 

Vào năm 2024, địa phương này cũng đã triển khai vận hành rộng rãi xe đạp điện trợ lực phục vụ cộng đồng và du khách trên địa bàn TP. Huế. Việc vận hành xe đạp này sẽ góp phần phát triển du lịch ở khu vực Thượng Thành hiện đang được Trung tâm Bảo tồn Di tích Huế chỉnh trang, xây dựng sản phẩm du lịch.

Ngoài ra, từ năm 2023 đến nay, dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam” cũng đã lắp đặt các trạm tiếp nước tại di tích, giúp giảm thiểu rác thải nhựa và nâng cao hình ảnh du lịch Huế xanh - sạch - thân thiện môi trường.

Còn tại Bến Tre (nay là tỉnh Vĩnh Long mới), từ tháng 3/2025, Viện Nghiên cứu Ứng dụng và Đổi mới sáng tạo doanh nghiệp (3AI) phối hợp cùng Công ty TNHH MTV Truyền thông và Du lịch C2T (Du lịch C2T) đã tổ chức Chương trình trải nghiệm thí điểm “Net Zero tour Bến Tre”. Du khách được tham gia vào các hoạt động gắn với đời sống sinh hoạt của người dân tại Bến Tre như: Tham quan làng nghề làm kẹo dừa, thưởng thức đờn ca tài tử, nếm mật ong hoa dừa, thưởng thức nước dừa,... đồng thời được khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Việc lồng ghép những nội dung nhằm quảng bá văn hóa địa phương song song với việc bảo đảm giữ gìn môi trường cảnh quan trong suốt quá trình tham quan đã tạo ra những trải nghiệm rất thú vị cho khách du lịch. Không chỉ được hiểu thêm về văn hóa, con người Bến Tre, du khách còn đóng góp vào quá trình bảo vệ môi trường địa phương. 

Sự kết hợp hài hòa giữa phát triển du lịch bền vững và gìn giữ bản sắc văn hóa không chỉ tạo nên sức hút riêng biệt mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng. Chính vì vậy, cần nhân rộng những mô hình du lịch xanh trên cả nước. 

Vào tháng 4/2025, Hiệp hội Du lịch Việt Nam đã chính thức ra mắt Bộ tiêu chí Du lịch xanh, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chiến lược chuyển đổi của ngành.

Doanh nghiệp đạt đủ các điều kiện trong bộ tiêu chí sẽ được cấp chứng nhận Du lịch xanh VITA Green. Theo đại diện Viện nghiên cứu du lịch (Hiệp hội du lịch Việt Nam), chứng nhận này là bước đầu trong hành trình các địa phương doanh nghiệp làm du lịch vì môi trường. Việc được chứng nhận xanh cũng sẽ là lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong việc tiếp cận du khách.

Việc ra mắt Bộ tiêu chí Du lịch xanh thể hiện quyết tâm của ngành du lịch Việt Nam trong việc tái cấu trúc và phát triển theo hướng bền vững. Không chỉ góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, nâng cao đời sống cộng đồng, du lịch xanh còn giúp xây dựng hình ảnh đất nước thân thiện, có trách nhiệm trong mắt bạn bè quốc tế.

Tuy nhiên, để những mục tiêu xanh thực sự đi vào đời sống, cần sự vào cuộc đồng bộ từ nhiều phía, đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực không ngừng nghỉ từ cả Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng và du khách. Với sự quyết tâm và những bước đi cụ thể như việc xây dựng kế hoạch ứng phó biến đổi khí hậu, đẩy mạnh tuyên truyền, và đặc biệt là sự ra đời của Bộ tiêu chí Du lịch xanh, Việt Nam đang từng bước định hình một tương lai tươi sáng cho du lịch, nơi sự phát triển kinh tế hài hòa với bảo tồn thiên nhiên và các giá trị văn hóa.

Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội vàng để du lịch Việt Nam khẳng định vị thế và sức hút độc đáo của mình trên trường quốc tế. Chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng, mà chính là tương lai. Chỉ khi toàn ngành du lịch Việt Nam cùng chung một mục tiêu, cùng hành động một cách quyết liệt và có trách nhiệm, thì tương lai ấy mới thực sự trở thành hiện thực.