Gian lận thương mại và nỗi đau của nông sản Việt - Bài 1: Hệ lụy khi quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm

Minh chứng rõ nhất cho vấn nạn gạo ST25 bị làm giả tràn lan trên thị trường là chỉ cần vào công cụ tìm kiếm Google thì sẽ rõ. Vì chỉ mất 0,21 giây, công cụ hỗ trợ tìm kiếm thông dụng nhất hiện nay cho ra 342.000 kết quả.

Đó là trên Internet, còn thực tế thì lực lượng chức năng liên tục phát hiện và xử lý nhiều vụ liên quan đến gạo ST25 giả, ảnh hưởng đến việc mua bán của doanh nghiệp làm ăn chân chính và người tiêu dùng.

Mới nhất là vào ngày 11/6 vừa qua, Đội Quản lý thị trường số 1, Chi cục Quản lý thị trường TP. Hà Nội tổ chức giám sát việc loại bỏ và tiêu hủy yếu tố vi phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với hai hộ kinh doanh có hành vi xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu gạo ST25.

Tại thời điểm kiểm tra, hộ kinh doanh gạo ngon Nam Định, địa chỉ Ki ốt K99, Khu VL1, Chợ Trung Văn, quận Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội bị xử phạt 24 triệu đồng.
Đồng thời buộc loại bỏ và tiêu hủy toàn bộ yếu tố vi phạm, bao gồm 80 bao gạo thành phẩm và 125 vỏ bao bì có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu “Đặc sản Sóc Trăng Gạo ST25 - Gạo thơm thượng hạng”.

Tương tự, hộ kinh doanh Trần Văn Chuyên, Cửa hàng gạo SONO, số 543 Vũ Tông Phan, quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội cũng bị xử phạt 3,6 triệu đồng và buộc tiêu hủy 10 túi gạo cùng 40 vỏ túi có dấu hiệu xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Các bao bì này không ghi rõ tên tổ chức sản xuất, nhưng lại sử dụng dấu hiệu "S" lồng "T" và hình ngôi sao, vốn là yếu tố nhận diện thương hiệu đã được bảo hộ.

Các quyết định xử phạt được đưa ra căn cứ kết luận giám định sở hữu công nghiệp của Viện Sở hữu trí tuệ Quốc gia, sau khi lực lượng quản lý thị trường tiến hành kiểm tra và gửi mẫu giám định theo đúng quy trình pháp lý.

Trong bài chia sẻ mới đây trên báo chí, chuyên gia kinh tế Huỳnh Thanh Điền cho rằng, gạo ST25 từng được vinh danh là “ngon nhất thế giới” cũng không tránh khỏi bị làm giả, bị kéo vào vòng xoáy nghi ngờ. Một sản phẩm từng là niềm tự hào của người Việt trên thị trường quốc tế bỗng trở thành nạn nhân của những tin đồn và gian lận thương mại ngay trên sân nhà. 

Trong vụ “gạo cháy thành than” ở Vĩnh Long, cơ quan chức năng đã lấy mẫu kiểm nghiệm, nhưng kết quả chưa có thì tin đồn vẫn lan rộng. Tương tự, dù những vụ gạo ST25 bị làm giả, nhái thương hiệu tại Hà Nội đã được xử lý, song vẫn khiến người tiêu dùng ít nhiều hoài nghi. 

Trao đổi với Phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh, ông Trần Vĩnh Nghi, Chi cục trưởng, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sóc Trăng cho biết, trước hết, cần khẳng định rằng, gạo ST25 là sản phẩm nổi bật, đạt giải "Gạo ngon nhất thế giới" là niềm tự hào không chỉ của tỉnh Sóc Trăng, mà còn là đại diện tiêu biểu cho thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đây là thành quả của quá trình nghiên cứu, lai tạo, sản xuất nghiêm túc trong nhiều năm của các nhà khoa học và bà con nông dân tại địa phương. Tuy nhiên, thời gian qua, tình trạng gạo ST25 bị làm nhái, làm giả đang diễn biến khá phức tạp.

Theo ông Nghi, nhiều cơ sở, cá nhân đã lợi dụng uy tín, danh tiếng của gạo ST25 để sản xuất, kinh doanh các sản phẩm không phải là giống gạo ST25 gốc, nhưng vẫn dán nhãn ST25 để bán ra thị trường. Thậm chí, có những trường hợp làm giả cả bao bì, nhãn mác rất tinh vi, khiến người tiêu dùng khó phân biệt.

Ông Nghi khẳng định, thực trạng này đã gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Đầu tiên là ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín, chất lượng của thương hiệu gạo ST25. Khi người tiêu dùng trong và ngoài nước sử dụng phải những sản phẩm kém chất lượng, niềm tin vào thương hiệu sẽ bị suy giảm.

Hơn nữa, việc gạo ST25 bị làm giả tác động tiêu cực đến đời sống sản xuất của bà con nông dân, doanh nghiệp làm ăn chân chính tại Sóc Trăng. Những người sản xuất, kinh doanh đúng quy trình, đảm bảo chất lượng lại bị cạnh tranh không lành mạnh.

"Về lâu dài, tình trạng này còn ảnh hưởng đến hình ảnh và vị thế của ngành lúa gạo Việt Nam trên trường quốc tế. Gạo Việt Nam vốn đang nỗ lực xây dựng thương hiệu quốc gia, nếu để tình trạng hàng giả, hàng nhái tồn tại kéo dài, có thể đánh mất những thành quả đã gây dựng được trong nhiều năm qua", ông Nghi khẳng định.