Nếu như trước đây, nhắc đến kinh tế miền núi Thanh Hóa, người ta thường hình dung về những cánh đồng lúa nương, những cánh rừng bạt ngàn và một cuộc sống còn nhiều khó khăn, thì trong những năm gần đây, một “gam màu” mới đang dần hiện rõ nét hơn với sự trỗi dậy của khu vực kinh tế tư nhân.
Dù chưa thể so sánh về quy mô và sự sôi động, nhưng những “hạt mầm” doanh nghiệp tư nhân đang âm thầm nảy nở, mang theo khát vọng đổi mới và từng bước khẳng định vai trò của mình trong bức tranh kinh tế - xã hội địa phương.
Tính đến đầu năm 2025, khu vực miền núi phía Tây của tỉnh đang ghi nhận sự chuyển mình rõ rệt, với trên 2.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Những con số này cho thấy sự hiện diện ngày càng mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân, không chỉ ở đô thị hay vùng đồng bằng, mà cả tại những địa bàn từng được xem là “vùng trũng” về phát triển kinh tế.
Về quy mô, phần lớn các doanh nghiệp tư nhân tại miền núi Thanh Hóa vẫn là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, thậm chí là sự chuyển đổi từ các hộ kinh doanh cá thể. Tuy nhiên, sự năng động và khả năng thích ứng của họ với điều kiện địa phương là một điểm sáng đáng ghi nhận. Các lĩnh vực hoạt động chủ yếu tập trung vào khai thác các tiềm năng và lợi thế sẵn có của vùng như chế biến nông sản, lâm sản, dược liệu và du lịch…
Dù quy mô còn khiêm tốn, nhưng khu vực kinh tế tư nhân miền núi Thanh Hóa đã và đang có những đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Các doanh nghiệp tư nhân tại khu vực này đã tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động, góp phần giải quyết tình trạng thiếu việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Về mặt tài chính, khu vực này đã đóng góp hàng trăm tỷ đồng vào ngân sách địa phương mỗi năm. Tuy chưa phải là con số lớn so với tổng thu ngân sách toàn tỉnh, nhưng thể hiện rõ tiềm năng phát triển và vai trò ngày càng quan trọng của kinh tế tư nhân ở những vùng khó khăn.
Ông Ngô Sĩ Tâm, Bí thư Đảng ủy xã Trung Sơn (Quan Hóa), chia sẻ: “Mặc dù các doanh nghiệp tư nhân tại các xã miền núi còn nhỏ về quy mô, nhưng họ đang thể hiện tinh thần khởi nghiệp đáng ghi nhận. Những doanh nghiệp này dám nghĩ, dám làm, khai thác hiệu quả tiềm năng địa phương và đang từng bước khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị kinh tế của tỉnh”.
Con đường phát triển của kinh tế tư nhân miền núi Thanh Hóa không trải đầy hoa hồng. Các doanh nghiệp nơi đây đang phải đối mặt với vô vàn khó khăn, thách thức mang tính đặc thù của vùng.
Vấn đề vốn luôn là một trong những “nút thắt” lớn nhất. Tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi vẫn là một “rào cản” lớn. Thiếu tài sản thế chấp có giá trị, phương án kinh doanh chưa đủ mạnh để thuyết phục các tổ chức tín dụng là những nguyên nhân chính.
Theo ông Nguyễn Ngọc Thân, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Pù Luông, huyện Bá Thước, hiện tại, HTX chỉ đang bán dược liệu thô và chưa có máy móc chế biến. Để có thể nâng cao giá trị sản phẩm, HTX rất cần vốn đầu tư vào hệ thống nhà xưởng và trang thiết bị chế biến hiện đại.
“Tuy nhiên, việc tiếp cận các khoản vay lớn từ ngân hàng là vô cùng khó khăn. Tài sản thế chấp của chúng tôi chủ yếu là đất nông nghiệp, giá trị không cao. Các thủ tục vay vốn đôi khi cũng quá phức tạp, đòi hỏi nhiều giấy tờ mà doanh nghiệp nhỏ như chúng tôi không dễ dàng đáp ứng”, ông Thân chia sẻ.
Nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là một bài toán nan giải. Tình trạng thiếu hụt lao động có trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý và tay nghề cao đang ảnh hưởng đến khả năng mở rộng quy mô và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Trong khi đó, lực lượng lao động trẻ có xu hướng tìm kiếm cơ hội việc làm ở các đô thị lớn, nơi có môi trường làm việc chuyên nghiệp và thu nhập hấp dẫn hơn, khiến các doanh nghiệp địa phương khó khăn trong việc tuyển dụng và giữ chân nhân tài.
Ông Phạm Văn Bẩy, đại diện Công ty Cổ phần Chế biến lâm sản Quan Sơn (xã Trung Hạ, huyện Quan Sơn) cho biết: “Công ty tôi đang muốn đầu tư máy móc hiện đại để nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, việc tìm kiếm thợ vận hành máy móc có tay nghề cao ở vùng này rất khó. Các bạn trẻ sau khi tốt nghiệp thường không muốn về quê làm việc”.
Thị trường tiêu thụ và xây dựng thương hiệu cũng là một thách thức không nhỏ. Khả năng tiếp cận thị trường ổn định, xây dựng thương hiệu và phát triển các kênh phân phối hiệu quả còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào các thương lái trung gian, chịu nhiều rủi ro về giá cả và đầu ra.
Theo ông Nguyễn Biên Cương, Giám đốc HTX nuôi trồng thủy sản Cựu Chiến binh Trung Sơn (xã Trung Sơn, huyện Quan Hóa), HTX chuyên nuôi cá lồng bè tại hồ thủy điện, sản phẩm của chúng tôi có chất lượng rất ngon. Tuy nhiên, hiện nay chúng tôi chưa có thị trường tiêu thụ ổn định. Sản phẩm chủ yếu được bán qua các thương lái hoặc một số nhà hàng nhỏ lẻ.
"Việc tiếp cận các thị trường lớn hay các cửa hàng, siêu thị vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Chúng tôi rất mong nhận được sự hỗ trợ về quảng bá sản phẩm và kết nối với các nhà phân phối chuyên nghiệp để phát triển thị trường bền vững hơn”, ông Cương cho biết.
Những khó khăn này không chỉ kìm hãm sự phát triển của từng doanh nghiệp riêng lẻ mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển chung của khu vực kinh tế tư nhân miền núi, đòi hỏi sự quan tâm và có những giải pháp đồng bộ, hiệu quả từ các cấp chính quyền và các tổ chức liên quan. Bức tranh kinh tế tư nhân miền núi Thanh Hóa, dù đã có những điểm sáng ban đầu, nhưng vẫn còn nhiều “gam màu trầm” cần được giải quyết trong hành trình vươn lên phía trước.
Theo ông Đỗ Đình Hiệu, Giám đốc VCCI chi nhánh Thanh Hóa – Ninh Bình, các doanh nghiệp tư nhân miền núi đang đóng vai trò mở đường trong việc khai thác tiềm năng kinh tế bản địa. Tuy nhiên, để họ có thể vững bước, cần có một hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ, bao gồm: tiếp cận tín dụng ưu đãi, đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, kết nối thị trường và nâng cao năng lực quản trị.
"VCCI sẵn sàng là cầu nối giữa doanh nghiệp và chính quyền, đồng thời thúc đẩy các chương trình nâng cao năng lực cho doanh nghiệp miền núi. Chỉ khi doanh nghiệp đủ mạnh thì vùng cao mới thật sự thay da đổi thịt”, ông Hiệu khẳng định.
(Còn nữa)
