Ngày 31/7, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (ISPAE) đã tổ chức Phiên thảo luận “Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong ngành bán lẻ”. Sự kiện thu hút sự tham gia của nhiều đại diện doanh nghiệp, nhà quản lý và tổ chức quốc tế nhằm cập nhật các quy định mới về sản phẩm nhựa dùng một lần, nhãn sinh thái, đồng thời tạo diễn đàn để chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng bền vững.
Tại phiên thảo luận, nhiều doanh nghiệp thẳng thắn chỉ ra những khó khăn trong quá trình hạn chế sử dụng bao bì nhựa dùng một lần - một trong những thách thức lớn nhất trong ngành bán lẻ hiện nay. Dù nhận thức về môi trường ngày càng được nâng cao, song chuyển đổi sang vật liệu sinh học hoặc bao bì thân thiện vẫn chưa dễ dàng, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chi phí cao, thiếu nguồn cung ổn định, cùng với rào cản về thay đổi hành vi tiêu dùng là những yếu tố cản trở lớn.
Theo bà Trần Thị Hiền Hạnh - đại diện Cục Môi trường, hiện có hai nhóm sản phẩm được xem xét cấp nhãn sinh thái gồm: bao bì phân hủy sinh học và bao bì sử dụng hạt nhựa tái chế. Tuy nhiên, bao bì sinh học vẫn có giá thành cao, gây áp lực về chi phí cho doanh nghiệp. Đồng thời, tiêu chí kỹ thuật về nhãn xanh hiện chủ yếu áp dụng với bao bì mềm, trong khi các sản phẩm nhựa cứng - đặc biệt trong ngành thực phẩm như đồ hộp mang đi vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể.
Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Đỗ Hồng Hạnh - Giám đốc Công ty TNHH Nhựa Sinh học BUYO cho rằng, sự ra đời của nhãn sinh thái là một động lực lớn giúp thay đổi nhận thức cộng đồng về sản phẩm thân thiện môi trường. Là một trong những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực vật liệu nhựa sinh học, BUYO đánh giá cao sự hỗ trợ từ chính sách và kỳ vọng sẽ có thêm cơ chế khuyến khích chuyển đổi, đặc biệt là đối với các sản phẩm ngoài nhóm bao bì mềm.
Về phía các nhà bán lẻ, Central Retail chia sẻ rằng đơn vị đã và đang triển khai nhiều sáng kiến chuyển đổi xanh. Từ việc thay thế bao bì xốp nhựa bằng túi giấy, bao bì phân hủy sinh học, đến việc đặt các điểm thu gom chai nhựa, khuyến khích khách hàng tích điểm qua ứng dụng để đổi quà - mọi nỗ lực đều nhằm lan tỏa lối sống xanh.
Tuy nhiên, đại diện doanh nghiệp cũng thừa nhận rằng trở ngại lớn nhất hiện nay là thay đổi thói quen tiêu dùng đã ăn sâu trong hành vi của người dân. “Thế hệ trẻ đang ngày càng quan tâm đến môi trường, đó là tín hiệu đáng mừng. Với sự đồng hành của Chính phủ và các tổ chức xã hội, tôi tin ngành bán lẻ Việt Nam sẽ từng bước xanh hóa thành công,” đại diện Central Retail khẳng định.
Sự quan tâm ngày càng lớn dành cho kinh tế tuần hoàn (KTTH) không phải là điều ngẫu nhiên. Trong bối cảnh thế giới phải đối mặt với khủng hoảng tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, KTTH được xem là mô hình phát triển bền vững và là xu thế không thể đảo ngược. Từ Liên minh châu Âu đến các quốc gia Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, loạt chính sách mạnh tay đã được triển khai nhằm tối ưu hóa vòng đời sản phẩm, thúc đẩy tái chế và giảm thiểu phát thải.
Việt Nam, với vai trò là quốc gia đang phát triển chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, cũng không nằm ngoài cuộc. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã dành riêng Điều 142 để quy định về phát triển kinh tế tuần hoàn. Ngay sau đó, Chính phủ tiếp tục cụ thể hóa bằng Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định tiêu chí, lộ trình và các cơ chế khuyến khích mô hình KTTH. Đặc biệt, Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện KTTH, phê duyệt vào tháng 1/2025, đã xác định rõ các hướng ưu tiên, trong đó có ngành bán lẻ - một trong những ngành tạo ra lượng bao bì nhựa dùng một lần nhiều nhất hiện nay.
Trong bối cảnh đó, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (ISPAE) đã đi đầu trong việc triển khai các sáng kiến thiết thực để hỗ trợ khu vực bán lẻ trong tiến trình chuyển đổi xanh. Viện đã đồng hành cùng chiến dịch “Ngày không túi nilon” từ năm 2023, kết nối mạng lưới các nhà bán lẻ nhằm chia sẻ kinh nghiệm và lan tỏa thông điệp sống xanh. Ngoài ra, dự án do Liên minh châu Âu (EU) tài trợ từ năm 2020 cũng góp phần thiết lập Liên minh các nhà bán lẻ cam kết giảm thiểu rác thải nhựa trong toàn chuỗi cung ứng.
Phát biểu tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Trung Thắng - Phó Viện trưởng ISPAE nhấn mạnh rằng: “Chuyển đổi xanh là một quá trình dài hạn, bắt đầu từ nhận thức, rồi mới đến hành động và cuối cùng mới có thể tạo nên những thay đổi bền vững về văn hóa tiêu dùng và đạo đức xã hội.” Theo ông, mặc dù túi nilon và sản phẩm nhựa dùng một lần vẫn đang hiện diện phổ biến, nhưng chính sự nỗ lực không ngừng nghỉ của cộng đồng doanh nghiệp và sự định hướng rõ ràng từ Nhà nước sẽ là yếu tố quyết định thành công trong hành trình chuyển đổi này.
Trần Huyền